Arvo Pärt (°1935) - Fratres
Dat Mozart in de laatste weken van zijn leven – in 1791 – een dodenmis componeerde, blijft tot de verbeelding spreken. Het was bovendien een bijzonder druk jaar: zijn opera’s Die Zauberflöte en La Clemenza di Tito gingen in première (waarvoor hij zelfs naar Praag reisde), hij werd benoemd tot assistent-kapelmeester van de Stephansdom in Wenen en componeerde zijn Ave Verum Corpus en het beroemde Klarinetconcerto. Op 5 december, amper 35 jaar oud, overleed hij echter en bleef zijn Requiem onvoltooid achter.
Dat Mozart in de laatste weken van zijn leven – in 1791 – een dodenmis componeerde, blijft tot de verbeelding spreken. Het was bovendien een bijzonder druk jaar: zijn opera’s Die Zauberflöte en La Clemenza di Tito gingen in première (waarvoor hij zelfs naar Praag reisde), hij werd benoemd tot assistent-kapelmeester van de Stephansdom in Wenen en componeerde zijn Ave Verum Corpus en het beroemde Klarinetconcerto. Op 5 december, amper 35 jaar oud, overleed hij echter en bleef zijn Requiem onvoltooid achter.
Weinig episodes uit de muziekgeschiedenis spreken zo sterk tot de verbeelding. Een mysterieuze opdrachtgever, graaf Franz von Walsegg, liet via een anonieme tussenpersoon de compositie bestellen. Na Mozarts dood probeerde zijn weduwe Constanze het werk te verzilveren en zochten verschillende componisten naar een manier om de partituur te voltooien. Uiteindelijk was het Franz Xaver Süssmayr, een naaste medewerker van Mozart, die het Requiem afmaakte. Hij kende Mozarts stijl en technieken door en door en baseerde zich op diens schetsen en aanwijzingen. Het resultaat is het werk dat we vandaag kennen: een fascinerende mengeling van Mozarts hand en Süssmayrs aanvullingen.
Het verhaal kreeg in de loop der eeuwen bijna mythische proporties. Was Mozarts laatste muziek op zijn sterfbed genoteerd of gedicteerd?
De bronnen geven daar geen uitsluitsel over. Wel weten we dat enkele zangers uit Die Zauberflöte nog bij hem langskwamen om passages samen uit te proberen. Dat Salieri, zoals in de film Amadeus (1984), de ganzenveer vasthield, is pure fictie.
Ook de motieven achter de voltooiing geven stof tot discussie. Constanze liet het Requiem waarschijnlijk niet zozeer voltooien uit romantische overwegingen, maar vooral om de volledige vergoeding van Von Walsegg te innen en een publieke uitvoering te organiseren. Die vond plaats op 2 januari 1793, mede dankzij de steun van baron Gottfried van Swieten. De opbrengst van 300 dukaten was meer dan welkom, want Mozart had zijn gezin in financiële moeilijkheden achtergelaten.
Voor de musicologie was dit Requiem een goudmijn: onderzoeken van papier, handschrift en inkt hadden vaak iets weg van een forensisch onderzoek of een archeologische opgraving. Vandaag weten we vrij goed welke delen authentiek van Mozart zijn en welke door Süssmayr zijn aangevuld.
Het Requiem blijft daardoor niet alleen een meesterwerk, maar ook een raadselachtig testament – een muzikale detective waarin werkelijkheid en mythe nog altijd door elkaar lopen.
Camerata
Demerensis
Het nieuwe ensemble Camerata Demerensis werd speciaal in het leven geroepen om te voldoen aan de vraag naar flexibele bezettingen in de hedendaagse klassieke muziekwereld. De immer bevlogen en inspirerende dirigent van het ensemble aan het woord:
“Camerata Demerensis laat zich vrij vertalen als Ensemble uit het Demerdal. Camerata verwijst historisch naar een kring van gelijkgestemden. (Uit een van die Florentijnse Camerata zou de opera geboren zijn.) De term blijft meestal onvertaald, omdat die zo ingeburgerd is geraakt als zich onderscheidend van het kamerorkest of orkest tout court. Het is een structuur voor flexibele bezettingen tussen kamerorkest en solistenensemble, waarin – zo zou je kunnen stellen – de artistieke dialoog vooropstaat. De term benadrukt zowel de kamer- als de kringdimensie.”
Naast de verscheidenheid aan bezettingen – het Requiem wordt uitgevoerd in één van de grootst mogelijke bezettingen – staat de kwaliteit van de uitvoering voorop. De muzikanten behoren allen tot de top van de Belgische klassieke muziekscene. Solisten uit de grote Belgische orkesten worden aangevuld met vooraanstaande kamermusici. Leg dit talent in de deskundige handen van Maestro Stijn Saveniers, en een nieuw ensemble van de hoogste kwaliteit lijkt geboren.
Het ensemble is trots het huisorkest van Sint-Barbara te zijn en hoopt dat u geniet van alle komende concerten.
sopraan
De Belgische sopraan Klara Vermeer studeerde bij Anne Cambier aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. Ze debuteerde in 2019 als Belinda in Dido and Aeneas en vertolkte in 2021 de rol van Zerlina in Don Giovanni (regie: Louisa Muller). In 2022 zong ze de Belgische première van Dan Forrests Jubilate Deo met Vocaal Ensemble Markant en Mahlers Vierde Symfonie in De Singel.
In datzelfde jaar richtte Vermeer het zangerscollectief BOS Producties op, waarmee ze muziektheater voor kinderen ontwikkelt. Hun eerste voorstelling, Het Geheim van Nonkel Bos, ging in 2023 in première. In 2024 was Vermeer te zien als Cleopatra in Giulio Cesare, een coproductie van B’Rock en de International Opera Academy.
Van de Straete
Alt
De Belgische mezzosopraan Herlinde Van de Straete is een veelzijdige zangeres met een passie voor lied, oratorium en ensemblezang, en met een sterke interesse in muziektheater, hedendaagse compositie en interdisciplinaire projecten. In januari 2025 debuteerde ze als Orphée (Gluck) in de Opéra de Lausanne in Petite Balade aux Enfers van Valérie Lesort. Ze werkte samen met Muziektheater Transparant, trad op tijdens het O. Festival Rotterdam en zong als soliste in oratoria onder leiding van o.a. Ton Koopman, Stephan Macleod en Gli Angeli Genève.
Samen met pianiste Babette Craens vormt ze een liedduo dat geselecteerd werd voor de Udo Reinemann Masterclasses 2024–2025. Herlinde behaalde in 2023 haar master zang met grootste onderscheiding aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen en vervolmaakte zich via de European Opera Academy in Genève.
Haspeslagh
tenor
Michiel Haspeslagh (°1982) begon zijn muzikale pad in 1989 bij het kinderkoor Clari Cantuli en werd al snel head-chorister bij de gregoriaanse Koristen van Keizersberg. Tijdens zijn fagot- en zangstudies aan het Lemmensinstituut groeide zijn passie voor zang en koor verder. In 2013 behaalde hij aan de LUCA School of Arts zijn master zang (bij Lieve Jansen), gevolgd door een master koorleiding (bij Erik Van Nevel). Hij vervolmaakt zich via internationale masterclasses, onder meer met Daniel Reuss, Hans Leenders en Hervé Niquet.
Haspeslagh is dirigent van Clari Cantus, Clari Cantores, Carmina Kamerkoor en Bruxell’A Cappella, en treedt als tenor op met ensembles zoals Orpheus Vokalensemble, Studium Chorale, Vlaams Radio Koor en Cappella Pratensis.
Van Goethem
bas
De Belgische bas-bariton Alexander Van Goethem begon zijn zangcarrière als koorknaap bij het Flanders Boys Choir. In 2024 behaalde hij zijn masterdiploma zang aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen en was hij twee jaar lid van de MM Academy van De Munt. Tijdens zijn studies trad hij op als solist in oratoria van Bach, Händel en Cimarosa en vertolkte hij Don Andres in Offenbachs La Périchole. In 2022 zong hij Micha in Smetana’s Die verkaufte Braut bij Kammeroper Schloss Rheinsberg.
Recent debuteerde hij als Jezus in Bachs Mattheuspassie, soleerde hij in Orffs Carmina Burana en Mozarts Requiem, en vertolkte hij rollen bij Opera Ballet Vlaanderen en de International Opera Academy.
Clari Cantores
Clari Cantores, opgericht in 2014, is een gemengd volwassenenkoor dat voor een groot deel bestaat uit oud-leden van het Clari Cantus-jeugdkoor, aangevuld met nieuwe gezichten. Onder de professionele leiding van Michiel Haspeslagh legt het koor de lat voortdurend hoger en gaat het geen zanguitdaging uit de weg. Het brengt een gevarieerd en uitdagend repertoire in verschillende stijlen, van oud tot modern.
Saveniers
Stijn Saveniers (PhD) is dirigent, repertoirecoach en artistiek onderzoeker, actief binnen een brede waaier aan muzikale en theatrale praktijken. Zijn werk verenigt een rijke uitvoerende ervaring met diepgaand academisch onderzoek.
Als dirigent heeft Saveniers een veelzijdig repertoire opgebouwd dat zich uitstrekt over opera, operette, ballet, symfonisch en kamerorkestrepertoire, oratoria en hedendaagse creaties. Regelmatig leidt hij muziektheater- of balletproducties van achter de piano of cello, een praktijk die hem toelaat een chambristische band met het musiceren te behouden – zo onder meer met het HERMESensemble, waarvan hij bijna twintig jaar lid was.
Sinds 2015 is hij verbonden aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen als lid van de onderzoeksgroep Labo XIX&XX. In mei 2025 voltooide hij zijn doctoraat La Grande Bouffe: challenges in the performance of musical comedy, waarin hij de werking van muzikale humor in komisch muziektheater onderzocht. Binnen het conservatorium is hij tevens actief als repertoirecoach in de vocale afdeling.
Hij is artistiek leider van Volksopera, een Antwerps initiatief dat zich toelegt op komisch muziektheater. Daarnaast levert hij bijdragen aan nieuwe kritische edities in samenwerking met het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek.
Vanaf september 2025 neemt hij de coördinatie op zich van de onderzoeksgroep Labo XIX&XX, waarmee hij zijn rol binnen het artistiek-academisch veld verder versterkt.
Arvo Pärt (°1935)
Fratres
Arvo Pärt (Paide, 11 september 1935) is een Estse componist en geldt als een van de belangrijkste hedendaagse componisten van gewijde muziek.
Hoewel oorspronkelijk geschreven voor strijkkwintet en blaaskwintet, is de instrumentatie van Fratres in wezen open. Volgens Pärt ligt de essentie van de compositie namelijk in de noten, niet in de instrumenten:
“De grootste waarde van de muziek ligt voor mij buiten de klank alleen. Het specifieke timbre van een instrument maakt deel uit van de muziek, maar is niet het belangrijkste element. Was het dat wel, dan zou ik afstand doen van de essentie van de muziek. Muziek moet op zichzelf kunnen staan… twee, drie noten… daarin moet de essentie liggen, onafhankelijk van de instrumenten.”
De basis voor Fratres wordt gevormd door een hymne-achtig driestemmig thema: twee melodische stemmen, een hoge en een lage, lopen parallel aan elkaar en worden bijeengehouden door een derde stem in het midden: de tintinnabulistem. Dit driestemmige thema begint met een motief van vier samenklanken (2 × 2) dat zich systematisch uitbreidt via zes (2 × 3) tot acht (2 × 4), waarna het proces zich in omkering herhaalt: dalende melodieën worden stijgende melodieën.
Voor en na iedere variatie klinkt een rustpauze met enkele percussieve klanken, wat de compositie een ritualistisch karakter geeft. Dit ‘tussenspel’ is in iedere versie anders, maar bestaat altijd uit twee maten van zes tellen. Onder dat alles ligt een orgelpunt – een aangehouden toon; in dit geval twee: een la en een mi – wat het verstilde, ritualistische karakter nog eens versterkt.
Een thema dat steeds een stapje lager klinkt, pauzes met percussieve klanken, een orgelpunt: dat zijn de bouwstenen van Fratres. De titel – ‘broeders’ – verwijst onder meer naar de verwantschap die Pärt voelde met de in 1976 overleden Benjamin Britten. Ze kan ook slaan op het broederlijke samengaan van melodie en harmonie.
Met deze eenvoudige maar herkenbare bouwstenen wordt een harmonisch, melodisch en ritmisch raamwerk gecreëerd dat op vele manieren kan worden omkleed. Omdat de essentie volgens Pärt in de noten ligt, zijn er oneindig veel versies mogelijk. Of het nu als een sereen koraal door een koperensemble wordt gespeeld of met wilde arpeggio’s en dubbelklanken door een soloviolist: het zijn allemaal manieren om hetzelfde net even anders te zeggen.
Maisonhaute
violist
Antoine is de oprichter van het Tana Quartet en eerste violist van het Multilatérale-ensemble.
Hij begon op achtjarige leeftijd met vioolspelen aan het Nationaal Regionaal Conservatorium van Rueil-Malmaison, in de klas van Liliane Caillon. Hij behaalde er een gouden medaille en vervolgens unaniem een prijs voor uitmuntendheid. Daarnaast won hij de eerste prijzen voor kamermuziek, muzikale vorming en analyse. In de klas van Guy Comentale behaalde hij de virtuositeitsprijs.
In 1996 won hij de Derde Prijs (laureaat) van het Internationale Johann Sebastian Bach Concours.
Daarna vervolgde hij zijn studie in België, aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel. In 2006 behaalde hij er een Master met onderscheiding en datzelfde jaar won hij de Eerste Prijs op het Hansez-Catillon Concours.
Later volgden nog talrijke onderscheidingen, waaronder de HSBC-prijs (2013), de Prix Fuga (2014), de Octave de la Musique (2013) en de Coup de Cœur Charles Cros (2016).
allerzielenzondag 2 november 2025
plaats:
Sint-Barbarakerk
Guido Gezellestraat
Diest
tijden:
deuren: open vanaf 14u00
aanvang concert: 15u00
tickets:
regulier ticket: €35,00 (inclusief kosten)
-25 jaar ticket: €15,00 (inclusief kosten)
organisatie:
Vrienden van Sint-Barbara vzw
info@vriendenvansintbarbara.be